دوم شهریور ۱۴۰۱ نماد استقلال با ۴۰۵تومان گشایش یافت. یک هفته بعد نماد پرسپولیس با قیمت ۳۴۵ تومان به تابلو معاملات پیوست اما این بازگشایی شروعی بود بر تراژدی پرقصه سهامداران ۱۰درصدی این دو باشگاه پرطرفدار.
قیمت سهام پرسپولیس بعد از ۱۷۵ روز کاری به ۲۳۸ تومان کاهش یافت و در اغلب این روزها صف فروش بود. قیمت تیم آبی پایتخت هم بعد از ۱۳۵ روز معامله به ۱۸۰ تومان سقوط کرد.

در حال حاضر ارزش بازار پرسپولیس به ۲۵۵۱ میلیارد تومان و ارزش بازار استقلال به ۱۹۸۰ میلیارد تومان سقوط کرده است در حالی که ارزشگذاری اولیه دوتیم به این قیمت بود: پرسپولیس ۳۲۱۰ میلیارد تومان و استقلال ۲۷۸۰ میلیارد تومان. واقعیت این است که قیمت‌های اولیه دوباشگاه گران و بیشتر از ارزش واقعی بوده است.

چرا ارزش سهام پرسپولیس و استقلال به نتایج و قهرمانی بی‌تفاوت است؟

قهرمانی در لیگ برتر و جام حذفی نه‌تنها برای دو باشگاه درآمدی ندارد، بلکه زیان‌ساز است. زیرا سازمان لیگ هیچ پاداشی برای قهرمانی پرداخت نمی‌کند. از سوی دیگر طبق متن قرارداد، باشگاه‌ها باید به بازیکنان برای کسب جام پاداش بدهند. به طور مثال در دوره اخیر باشگاه پرسپولیس ۱۰درصد کل مبلغ قرارداد را به عنوان پاداش بابت قهرمانی در لیگ برتر و ۵ درصد بابت قهرمانی در جام حذفی پرداخت کرده است. بنابراین پیروزی در مسابقات نه‌تنها هیچ اثر مثبتی رو صورت‌های مالی باشگاه‌ها ندارد، بلکه هزینه‌های جاری را افزایش می‌دهد.

آیا کیفیت بازیکنان تاثیری روی ارزش سهام پرسپولیس و استقلال دارد؟

متاسفانه طبق استانداردهای حسابداری ایران منابع انسانی جزو دارایی شرکت‌ها محسوب نمی‌شود. بنابراین خرید و فروش بازیکنان هیچ اثر سود و زیانی روی ترازنامه‌ ندارد. پاداش حضور در مسابقات قهرمانی آسیا هم به دلیل تحریم‌ها وارد حساب‌های باشگاه نمی‌شود و عملا قابل استفاده نیست. یعنی حتی باشگاه نمی‌تواند برای پرداخت بدهی به بازیکنان خارجی از این مبالغ خرج کند. در ایران برخلاف لیگ‌های حرفه‌ای دنیا، درآمد حاصل از حق پخش تلویزیونی و تبلیغات هم صفر است که اثری روی صورت‌های مالی ندارد. نکته قابل توجه بی‌تفاوتی تابلوی معاملات به قهرمانی‌ در لیگ و نتیجه مسابقات است. درحالی در دنیا نتیجه تیم‌ها و برد و باخت‌شان بر قیمت سهام آنها موثر است در ایران به دلیل زیان‌ده بودن دو باشگاه، نتیجه، هیچ تاثیری رو قیمت تابلوی آنها نداشت.

سرخابی‌ها چقدر سهام فروختند؟

نماد این دو باشگاه ۹ اسفند ۱۴۰۰ در تابلوی نارنجی بازار پایه فرابورس درج شدند. به گفته کارشناسان، با توجه به وضعیت صورت‌های مالی استقلال و پرسپولیس باید در تابلوی قرمز بازار پایه درج می‌شدند که به دلیل نگرانی از واکنش طرفداران استقلال در تابلوی نارنجی درج شدند. طبق آگهی پذیره‌نویسی حداکثر تعداد سهام تخصیص‌یافته به هر کد بورسی در نماد استقلال ۱۰۳۰ برگه سهم با قیمت ۲۹۱ تومان و در مقابل سهام پرسپولیس گران‌تر از استقلال بوده و قیمت ۳۳۸ تومان برای هر برگه سهم آن تعیین‌ شده بود. حداکثر تعداد قابل‌خرید برای هر کد بورسی، ۸۸۵ برگه سهم بود و هر کد بورسی می‌توانست ۳۰۰ هزار تومان از سهام هر باشگاه را خریدار کند.

درحالی که انتظار می‌رفت سهم این دو تیم در همان دقایق اولیه توسط هواداران دو آتیشه خریداری شود، اما ۱۰ روز کاری زمان‌ برد تا این پذیره‌نویسی تکمیل شود. به گفته میثم فدایی مدیرعامل وقت فرابورس، حدود ۳۲۰ هزار نفر سهام باشگاه پرسپولیس و ۲۸۶ هزار نفر سهام باشگاه استقلال را خریداری کردند.

در باشگاه استقلال، افراد حقوقی ۲۸۰ میلیارد تومان معادل ۷۸ درصد سهام و سهامداران حقیقی ۷۹ میلیارد تومان معادل ۲۲ درصد افزایش سرمایه را خریداری کردند. در باشگاه پرسپولیس، افراد حقوقی ۲۶۱ میلیارد تومان معادل ۷۴ درصد و افراد حقیقی ۸۹ میلیارد تومان معادل ۲۵ درصد افزایش سرمایه را خریداری کردند.

پول عرضه اولیه در بورس کجا خرج شد؟

حسین قربان‌زاده، رئیس سازمان خصوصی‌سازی در خصوص سرنوشت منابع حاصل از فروش سهام دو باشگاه در فرابورس به رده گفت: به پیشنهاد ما یک کمیته مصارف تشکیل شد تا دو باشگاه با هماهنگی این کمیته منابع را هزینه کنند. تقریبا هر دو هفته یکبار جلسات این کمیته برگزار می‌شد و باشگاه پرسپولیس به این تعهدات خود عمل کرد. هم اکنون۲۸۰میلیارد تومان از این منابع را در بانک شهر سپرده دارد اما باشگاه استقلال، این منابع را بدون اطلاع کمیته مصارف، در قالب قراردادها و خاصه خرجی‌ها هزینه کرد و در واقع به جای آنکه سرمایه‌گذاری کند یا از سود آن استفاده کند، اصل منابع را خرج کرد و به کمیته مصارف گزارش خلاف واقع داد.
به گفته قربان‌زاده از آنجایی که دو باشگاه ماهیت شرکتی دارند، نمی‌شد از قبل دست مدیرعامل را برای هزینه کردن بست. متاسفانه مدیران و اعضاء هیات‌مدیره با سوء‌مدیریت خود و انجام تخلفات، یا غفلت از نظارت، مرتکب این اشتباهات شدند. مدیرعامل بعدی استقلال هم در اولین جلسه هیات مدیره که انتخاب شد با تصویب حقوق خود و چک‌های قدیمی که یک بار پاس شده بود، نه تنها کمکی به باشگاه نکرد که اتفاقا آخرین منابع باقیمانده باشگاه از محل بورسی شدن یعنی ۱۲۳ میلیارد تومان را به بهانه جلوگیری از حذف آسیا و پرداخت بدهی آقای استراماچونی دریافت کرد، اما یک ریال این بدهی را پرداخت نکرد. ضمنا درآمدزایی جدید هم نداشت و حتی نتوانست از محل قطعی‌ترین درآمد یک باشگاه یعنی تبلیغ روی پیراهن یک ریال درآمد کسب کند و هنوز که هنوز است چند ماه بعد از رفتن دو مدیرعامل سابق، درآمد یک فصل تبلیغ باشگاه استقلال زنده نشده است.

سهام بدون مشتری!

در سال‌های اخیر در محافل خبری از همراه اول و ایرانسل دو اپراتور بزرگ تلفن همراه کشور به عنوان مشتری خرید سرخابی‌ها یاد می‌شود اما هیچگاه این دو هلدینگ بزرگ پیش‌قدم نشده‌اند. قرار بود در واپسین روزهای سال ۱۴۰۱ عرضه بلوکی ۵۱ درصد سهام باشگاه استقلال  و پرسپولیس در فرابورس انجام شود. بر این اساس ۵۱ درصد سهام پرسپولیس ۲ هزار و ۷۳۸ میلیارد تومان و ۵۱ درصد سهام باشگاه استقلال ۲ هزار و ۳۸۶ میلیارد تومان قیمت گذاری شده بودند. با این حال روز ۶ اسفند یعنی یک روز مانده به عرضه بلوک، حسین قربانزاده رئیس سازمان خصوصی‌سازی در توئیتی کوتاه اعلام کرد: «سرخابی‌ها در مهلت مقرر خریدار نداشتند. عرضه مجدد با احتمال تغییر در شرایط و قیمت مجدد در هیات واگذاری مطرح خواهد شد.». درحالی سازمان خصوصی‌سازی برای فروش بلوکی این دو باشگاه تلاش کرد که عرضه خرد آنها هم عملا با شکست مواجه شد و در روز‌های آخر پذیره‌نویسی شرکت‌های دولتی و خصولتی مجبور به خرید سهام این باشگاه شدند. در شرایط فعلی هیچ‌کس نمی داند آینده دوباشگاه محبوب پایتخت چطور خواهد بود. باشگاه‌هایی که نه سهامداران بورس علاقه‌ای به خرید سهام آنها دارند، نه وزارت ورزش و دولت آنها را گردن می‌گیرند. سرخابی‌ها به معنای واقعی از اینجا رانده و از آنجا مانده شده‌اند.

کدام باشگاه‌های اروپایی وارد بورس شده‌اند؟

اگر بین لیگ‌های معتبر اروپایی، دنبال باشگاه‌هایی می‌گردید که وارد بازار بورس شده‌اند، به ۱۷باشگاه می‌رسید که در انتهای سال مالی ۲۰۲۲ در بورس حاضر بوده‌اند. یعنی بین تمام تیم‌های اروپایی حاضر در لیگ‌های داخلی، این ۱۷ تیم قسمت عمده‌ای از مالکیت‌شان را از طریق سهام و بازار بورس واگذار کرده‌اند. منچستریونایتد، یوونتوس، آژاکس، بورسیا دورتموند، بنفیکا، لاتزیو، لیون، بشیکتاش، فنرباغچه، گالاتاسرای، ترابزون، براگا، سلتیک، پورتو، آس رم، اف‌سی بروژ و اسپورتینگ لیسبون. نکته عجیب اینکه لیگ‌برتر جزیره به عنوان معتبرترین لیگ فوتبال اروپا تنها منچستر یونایتد را در فهرست باشگاه‌های بورسی دارد و سوپرلیگ ترکیه با داشتن ۴باشگاه، فعال‌ترین لیگ اروپا در بازار سهام و بورس است.

سهم موفقیت باشگاه‌هایی اروپایی در ارزش سهام

برخلاف استقلال و پرسپولیس که قهرمانی در لیگ برتر و جام حذفی، نه‌تنها باعث افزایش قیمت سهام و درآمدهای جانبی نمی‌شود، بلکه هزینه‌های جاری باشگاه (مانند دستمزد بازیکنان و آپشن‌هایی که در صورت قهرمانی فعال می‌شوند) را بیشتر می‌کند، قهرمانی برای باشگاه‌های بورسی در اروپا یعنی رشد سهام باشگاه و بالا رفتن ارزش برند. اما نوسانات سهام ۱۷باشگاه اروپایی حاضر در بورس تنها به قهرمانی محدود نمی‌شود و  ورود و خروج بازیکنان، تغییر سرمربی و… هم می‌توانند روی قیمت سهام باشگاه اثرگذار باشد. مثال‌های زیر بخشی از اتفاقاتی است که روی ارزش سهام باشگاه‌های معتبر اروپا تاثیرگذار بوده‌اند.