هفتمین سخنگوی دستگاه دیپلماسی که طرفدار تیم پرسپولیس نیز هست، سخنگویی را کاری وقت‌گیر، پر استرس و حساس می‌داند که حواشی زیادی دارد و درباره انتصابش به این سمت می‌گوید: همه چیز غیر منتظره بود و سخنگویی به گردنم افتاد.
 

در گپ و گفتی صمیمی نظر عراقچی را درباره سخنگویی وزارت خارجه، عملکرد معاونت آسیا و اقیانوسیه، روابط تهران و لندن، تهران و باکو، تهران و آنکارا، باندهای قاچاق انسان در اندونزی، جابه‌جایی سفرا و … جویا شدیم.
 

این دیپلمات باسابقه که بیست و چهارمین سال حضورش در وزارت خارجه را پشت سر می‌گذارد از همه دوره‌های کاری در این وزارتخانه رضایت دارد و می‌گوید: همیشه با انگیزه کار کردم. هیچگاه تنها برای ادای تکلیف اداری کار نکردم و همواره تلاش کرده‌ام قبل از هر کس، وجدان خودم راحت باشد.

عراقچی در خصوص انتصاب خانم «شریفی صدر» به عنوان نفر دوم در زمان سفارتش در توکیو عنوان می‌کند: من در کار با همکاران اصلا نگاه جنسیتی ندارم و معتقدم باید به قابلیت‌های افراد نگاه کرد، زیرا اگر کسی لیاقت و توانایی انجام یک کار را داراست باید به آنچه که استحقاقش را دارد برسد.

وی که در حال حاضر معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه نیز هست مهمترین دستاورد این معاونت را تحقق سیاست دولت در نگاه به شرق برمی‌شمرد.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تا قبل از سید عباس عراقچی شاهد حضور مرتضی سرمدی،‌ محمود محمدی، حمیدرضا آصفی، سید محمدعلی حسینی، حسن قشقاوی و رامین مهمان‌پرست به عنوان سخنگویان دستگاه دیپلماسی بوده است.

و اما گفت‌وگوی دو ساعته فارس با هفتمین سخنگوی دستگاه دیپلماسی؛

 از چه سالی وزارت خارجه‌ای شدید؟

عراقچی: در سال 1364 در نهاد دیگری مشغول به کار بودم که به پیشنهاد یکی از دوستان نزدیکم در آزمون دانشکده روابط بین‌الملل وابسته به وزارت امور خارجه شرکت کردم که البته من قبول شدم ولی او نه!

سال 1368 از دانشکده مزبور فارغ التحصیل و وارد وزارت امور خارجه شدم.

البته دیپلم‌ام را در رشته ریاضی و فیزیک از دبیرستان ایران فردا گرفتم که همزمان شد با انقلاب فرهنگی؛ از ابتدا علاقه داشتم در رشته مهندسی برق و الکترونیک تحصیل کنم و اگر انقلاب فرهنگی نشده بود، زندگی من مسیر دیگری را دنبال ‌کرده بود.

پس از ورود به وزارت خارجه در اداره مجامع اسلامی و منطقه‌ای که سازمان کنفرانس اسلامی و جنبش عدم تعهد را پوشش می‌داد، مشغول به فعالیت شدم. همزمان فوق لیسانسم را در رشته علوم سیاسی گرفتم و پس از آن از سوی وزارت خارجه بورسیه شده و به انگلستان اعزام شدم. در سال 1375 در رشته اندیشه سیاسی از دانشگاه کنت فارغ التحصیل شدم.

* چه سالی ازدواج کردید و چند فرزند دارید؟

عراقچی: در سال 1365 ازدواج کردم که حاصل این ازدواج ‌یک دختر و دو پسر است. البته داماد دار هم شده‌ام. دخترم دانشجوی معماری است و پسر بزرگم دانشجوی کامپیوتر و پسر کوچکم هم امسال به کلاس ششم می‌رود.

*‌ زمانی که آقای مهمان‌پرست از سمت سخنگویی استعفا داد و شما به عنوان گزینه تصدی این پست مطرح شدید، واکنش شما چه بود؟ آیا تا به حال شده بود که به سخنگویی فکر کنید؟

عراقچی‌:‌ شنبه آخرین روز ثبت نام نامزدهای ریاست جمهوری همزمان با جلسه شورای معاونین وزارت خارجه بود که در آنجا آقای صالحی خبر ثبت نام آقای مهمان‌پرست در انتخابات را اعلام کرد. ساعت 8 شب در مسیر منزل، آقای کمالوندی معاون اداری و مالی وزارت خارجه در تماس تلفنی از استعفای آقای مهمان‌پرست خبر داد و گفت آقای وزیر می‌پرسند شما این کار را انجام می‌دهید؟ من تصور ‌کردم منظور ایشان این است که در این فاصله چند هفته‌ای تا برگزاری انتخابات موقتاً کارها را انجام دهم و مثلاً اگر نیاز به اتخاذ موضع است، به عنوان معاون وزیر موضع گیری کنم و… تا وضعیت آقای مهمان‌پرست مشخص شود و به همین خاطر موافقت خودم را اعلام کردم. به محض اینکه به منزل رسیدم خبردار شدم که برای من حکم سخنگویی زده‌اند، همه چیز غیر منتظره بود و خلاصه بدون اینکه نقشی داشته باشم این وظیفه به گردنم افتاد!

* معاونت آسیا و اقیانوسیه حوزه وسیعی را در برمی‌گیرد و کار زیادی می‌طلبد؟ با توجه به اینکه سخنگویی نیز به کارهای شما افزوده شده، چطور به همه کارها می‌رسید؟

عراقچی: معاونت ما معاونت سنگینی است. تقریباً همه همکاری‌های اقتصادی از اروپا و سایر نقاط به حوزه ما (آسیا) منتقل شده است. این معاونت حدود 50 کشور را با 30 سفارتخانه و 19 کنسولگری در برمی‌گیرد. با برخی از کشورهای این حوزه روابط اقتصادی خاصی داریم و در برخی جاها نیز بحران و درگیری وجود دارد، مثل افغانستان، میانمار و… که این مسائل در مجموع نیازمند صرف زمان زیادی برای رسیدگی به امور این معاونت است.

از طرف دیگر سخنگویی هم یک کار تمام وقت است. با این حال حدود 40 درصد وقت من را می‌گیرد، برای اینکه اولاً باید به روز بوده و در جریان تمام اخبار و حوادث باشم و ثانیاً برای مسائل مهم موضع تهیه شود.

البته دفتر سخنگویی در مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای با ادارات دیگر در وزارت خارجه در تماس است و مواضع را جمع آوری می‌کنند، ولی در نهایت این سخنگو است که در هماهنگی با شخص وزیر تصمیم می‌گیرد چه موضعی اتخاذ شود. برخی مواقع مواضعی که پیشنهاد می‌شود، دلچسب نیست و در نهایت خودم با مدیرکل یا معاون مربوطه تماس می‌گیرم و با هم به یک موضع می‌رسیم.

هر هفته قبل از آغاز نشست هفتگی حدود یکی دو ساعت با همکاران در بخش سخنگویی آخرین موارد را مرور می‌کنیم.

در مجموع کار وقت گیر، حساس و پر استرسی است و به خصوص که برخی مواقع به آدم گیر هم می‌دهند!

* مثل سؤال تولد فرزند نوه ملکه انگلیس و تأثیر آن بر روابط تهران و لندن؟

عراقچی: دقیقا. خبرنگاری درباره تولد فرزند نوه انگلیس و تأثیر آن بر روابط ایران و انگلستان سؤال کرد که من جواب دادم ما تبریک می‌گوییم ولی روابط ایران و انگلیس گسترده‌تر و پیچیده‌تر از آن است که از چنین مسائلی تأثیر بپذیرد و هرگونه تغییری در این روابط مستلزم تغییر در رویکردها و رفتارهای دولت انگلیس است. به کار بردن لفظ تبریک ناشی از ادب و نزاکت دیپلماتیک بود، ولی متأسفانه برخی رسانه‌ها قسمت دوم پاسخ من را نادیده گرفتند و تنها به بخش اول پرداختند. همین است که می‌گویم سخنگویی کار حساسی است و هر کلمه آن حساب دارد، چرا که از هر کلمه برداشت می‌شود.

* آیا استرس هم دارید؟

عراقچی: قبل از آغاز نشست‌های هفتگی کمی استرس هست، ولی در حین سخنگویی آرامش دارم. بعد از پایان نشست هم این استرس وجود دارد که اخبار به چه نحو منعکس می‌شود و نکند اشتباهات یا سوء تفاهماتی به وجود آمده باشد. البته باید در نظر داشت که مثلاً در هر کار دیگری هم بروز اشتباهات و سوء برداشت‌ها تا حدی اجتناب ناپذیر است.

* آیا سؤالات نامربوط و تکراری خبرنگاران شما را خسته نمی‌کند؟

عراقچی: در این مورد صبور هستم. سختی کار زمانی است که سؤالی مطرح شود که آمادگی قبلی نداشته باشم و از قبل در مورد آن پیش بینی نشده باشد. در آن لحظه پیدا کردن عبارات و پاسخ متناسب کمی سخت می‌شود.

* با توجه به اینکه معاونت شما معاونت پرکاری است، افزوده شدن کارهای مربوط به سخنگویی چقدر بر زندگی شخصی شما تأثیر گذاشته است؟

عراقچی: معاونت آسیا و اقیانوسیه کار پر مشغله‌ای است و هر روز از اول صبح تا حدود 8 و 9 شب وقتم را می‌گیرد که اکنون سخنگویی هم به آن اضافه شده است. البته همکاران خوبم در معاونت جور بسیاری از کارها را می‌کشند.

* با توجه به این مشغله کاری، آیا صدای همسر و فرزندانتان در نیامده؟

عراقچی: طبیعی است که تأثیرات خود را بر زندگی شخصی‌ام گذاشته است. سخنگویی حواشی زیادی ایجاد می‌کند. باید بگویم که من در وهله اول یک دیپلمات هستم که حرفه اصلی‌ام پیشبرد سیاست خارجی است. در واقع سخنگویی، اصل کار من را به عنوان دیپلمات تحت تأثیر قرار داده است. خانواده امیدوارند که هر چه زودتر این مرحله پایان یابد و البته خودم هم همین انتظار را می‌کشم.

* اگر در دولت جدید از شما بخواهند که کماکان سخنگو باقی بمانید، آیا می‌پذیرید؟

عراقچی: ترجیح می‌دهم در این مورد صحبت نکنم. باید اجازه داد وزیر خارجه جدید با فراغ بال به تعیین همکاران خود بپردازد.

* شما از زمانی که وارد وزارت خارجه شدید در سمت‌های مختلف فعالیت کردید. از کدام یک از دوران‌ها رضایت داشتید؟ زمانی که به عنوان سفیر در هلسینکی و توکیو مشغول به فعالیت بودید یا در دوران‌هایی که به عنوان معاون وزیر در معاونت‌های حقوقی و بین‌المللی و آسیا و اقیانوسیه فعالیت کرده‌اید، یا از دوران کنونی که سخنگوی وزارت خارجه نیز هستید؟

عراقچی: از همه دوره‌های کاری رضایت خاطر دارم، چرا که همیشه با انگیزه کار کرده‌ام.

در هر دوران سعی کردم با انگیزه و علاقه مسئولیتی را که بر عهده‌ام بوده، انجام دهم. هیچگاه تنها برای ادای تکلیف اداری کار نکردم و همواره تلاش کرده‌ام قبل از هر کس، خودم وجدانم راحت باشد.

هر دوره ویژگی‌های خاص خود را داشته، البته دوران مذاکرات هسته‌ای چه در زمان آقای دکتر لاریجانی و چه در زمان آقای دکتر جلیلی که من عضو تیم مذاکره کتنده بودم، به دلیل اهمیت موضوع، فشار کار خیلی زیاد و سنگین بود.

مأموریت‌های فنلاند و ژاپن جذابیت‌های زیادی برایم داشت، چرا که در مأموریت خارج از کشور، کار تنوع زیادی دارد و در همه بخش‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی روابط دو کشور باید فعال بود. ارتباط با ایرانیان مقیم، زندانیان، دانشجویان، نهادهای ایرانی، مدرسه ایرانیان و… هم جذابیت‌ها، پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاص خود را دارد.

گاهی مواقع دعوای دو دانش آموز در مدرسه می تواند سفیر را درگیر ‌کند، چرا که اگر به درستی مدیریت نشود می‌تواند تبعاتی را در محل سفارت به همراه داشته باشد !!

* زمانی که در اواخر اسفند سال 1390، سونامی در ژاپن اتفاق افتاد، کجا بودید؟

عراقچی: در توکیو در حال رفتن به یک قرار کاری بودم که ناگهان حس کردم اتومبیل مثل گهواره تکان می‌خورد. با اینکه زلزله بیشتر در ارتفاع حس می‌شود، شدت این زمین لرزه به حدی بود که حتی در کف خیابان نیز حس می‌شد. از اتومبیل پیاده شدم، ساختمان‌های بلند و برج‌ها به قدری تکان می‌خورند که یک لحظه فیلم‌های هالیوودی برایم تداعی شد و هر آن منتظر فرو ریختن ساختمان‌ها بودم.

زمین لرزه بعد از تقریباً سه دقیقه متوقف شد و به محل قرار خود رفتم، اما پس لرزه‌ها کماکان ادامه داشت. شدت پس لرزه‌ها از زلزله‌های معمولی قوی‌تر بود. تلفن‌ها و موبایل‌ها قطع شده بود. به سفارت که برگشتم الحمدالله به کسی آسیبی نرسیده بود و خسارتی هم وارد نشده بود به جز برخی وسایلی که شکسته شده بودند. بعد از حدود 2 ساعت اخبار وقوع سونامی و فاجعه‌ای که رخ داده بود منتشر شد.

دانش آموزان مدرسه به اردو رفته بودند و پسرم هم در بین آنها بود، به دلیل قطعی تلفن و موبایل‌ها و ترافیک وحشتناکی که در همه جا به خاطر توقف قطارها و متروها ایجاد شده بود، بعد از چند ساعت موفق شدیم با آنها تماس برقرار کنیم. در طول این مدت همه خانواده‌ها نگران بودند. بعد هم اخبار حادثه در نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما رسید و نگرانی از تشعشعات هسته‌ای و آلودگی هوا و آب در توکیو و… که تبعات خود را داشت. در آن زمان مهم‌ترین دغدغه ما تخلیه ایرانیان از محل حادثه و حتی از خود توکیو بود که داستان مفصلی دارد. 

* شما اولین سفیر پس از انقلاب هستید که در طی دوران سفارتتان، اولین زن دیپلمات (خانم منصوره شریفی صدر) به عنوان نفر دوم سفارت منصوب شد. این انتصاب با تصمیم شما بود؟

عراقچی: البته ما تا پیش از این چندین دیپلمات خانم در نمایندگی‌هایی مثل نیویورک،‌ ژنو، هلسینکی و… داشته‌ایم. در ژاپن علاوه بر خانم شریفی صدر، خانم نادی‌پور هم به عنوان کارشناس اقتصادی فعالیت می‌‌کرد.

انتصاب خانم شریفی به عنوان نفر دوم سفارت پیشنهاد آقای متکی بود که من نیز از آن استقبال کردم و با توجه به سوابق کاری ایشان احساس کردم که ظرفیت تصدی این پست را دارد.

من در کار با همکاران اصلا نگاه جنسیتی ندارم و معتقدم باید به قابلیت‌های افراد نگاه کرد، زیرا اگر کسی لیاقت و توانایی انجام یک کار را داراست باید به آنچه که استحقاقش را دارد برسد. البته می‌دانید که وزارت خارجه عمدتاً یک محیط مردانه است و تعداد همکاران خانم بسیار کم می‌باشد.

از این تصمیم هم اصلا پشیمان نیستم و رضایت دارم. خانم شریفی کمک بزرگی به من بود و کار خود را به نحو احسن انجام داد و علاوه بر این حسن خلق زیادی هم داشت و در حد یک دیپلمات کامل و مبرز ظاهر شد و اطمینان دارم در ماموریت بعدی خود به عنوان سفیر منصوب خواهد شد.

* اگر انگلیسی‌ها می‌خواهند دوباره روابط را احیا کنند خودشان پیشقدم شوند

* چندی است که دولتمردان بریتانیایی پالس‌هایی را در راستای از سرگیری روابط با تهران می‌دهند و اخیرا نیز هیگ وزیر خارجه انگلستان در تماس تلفنی با صالحی خواستار گسترش مناسبات تهران و لندن شد، نظر تهران در این زمینه چیست؟

عراقچی: مجلس شورای اسلامی در سال 1390 درباره روابط دو کشور تصمیم گیری کرد و رابطه را به سطح کاردار کاهش داد. این انگلیسی‌ها بودند که اقدام به قطع رابطه کردند، لذا اگر می‌خواهند دوباره روابط را احیا کنند خودشان باید پیشقدم شوند. پیشقدم شدن نیز مستلزم تغییر رویکردها و رفتارهای آنهاست و باید دولت ایران به این نتیجه برسد که در احیای روابط منفعتی برای کشور وجود دارد. البته تلاش‌هایی از سوی انگلیس در این زمینه آغاز شده است از جمله تمایل آقای استراو برای سفر به ایران و تماس تلفنی آقای هیگ با آقای دکتر صالحی.

من قبلا نیز در رابطه با تمایل آقای استراو برای سفر به ایران عنوان کردم که اگر ایشان می‌خواهد اقدامی برای احیای روابط انجام دهد باید از لندن شروع کند و سعی کند رویکردها را در آنجا (انگلستان) عوض کند.

*جمهوری اسلامی نه منزوی است نه بی اعتبار

* برخی منتقدان در بررسی عملکرد دولت‌های نهم و دهم بر این باورند که در طی این مدت روابط ما با تعدادی از کشورها قطع شد از یک طرف انگلیس از طرف دیگر کانادا، روابط با گامبیا و مراکش در آفریقا نیز قطع شد و… نظر شما در این زمینه چیست؟

عراقچی: باید به این موارد در چارچوب بزرگ‌تری نگاه کرد. واقعیتی وجود دارد و آن اینکه نظام جمهوری اسلامی در مقابله با نظام استکبار و سلطه و برای ایفای حقوقش و تثبیت خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای و حتی بین‌المللی، وارد چالش جدی با آمریکا و نظام سلطه شده است. سرشاخ شدن با قدرت‌های بزرگ دنیا هزینه‌ها و تبعاتی نیز به همراه دارد. آنها قدرت اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای قوی دارند و طبیعی است که سعی ‌کنند کشورهای طرفدار خود را به نوعی از ما دور کنند. تحریم‌های اقتصادی را اعمال کرده‌اند تا به اقتصاد ما ضربه وارد کنند و با فشارهای سیاسی به دنبال انزوا و بایکوت ما هستند.

این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران دست تنها مقابل همه فشارها ایستاده، البته در برخی جاها این فشارها تأثیرگذار بوده و بهانه‌هایی پیدا شده که به قطع روابط منجر شده است یا مثلاً دولت راستگرای افراطی در کانادا بر سر کار آمد که برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی بدون هیچ مقدمه‌ای اقدام به قطع روابط کرد و تلاش کرد تا این اقدام را به موجی از قطع روابط با ایران تبدیل کند که البته ناکام ماند.

با این حال اگر میزان موفقیت یا عدم موفقیت آمریکایی‌ها در منزوی کردن جمهوری اسلامی ایران را در کلان خود بررسی کنیم اتفاقا ناکامی‌هایشان بسیار بیشتر است. جمهوری اسلامی ایران هم در مقابل فشارهای اقتصادی دوام آورده و هم در مقابل فشارهای سیاسی و اجازه نداده که نظام در کلیت خود در دنیا منزوی شود. نمونه‌ آن را در اجلاس سران عدم تعهد در تهران مشاهده کردیم یا مراسم تحلیف رئیس جمهور منتخب که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران مورد احترام جامعه بین‌المللی است. حضور بیش از 55 هیئت از کشورهای مختلف در سطح وزیر به بالا خود دلیلی بر این مدعاست و اثبات می‌کند که جمهوری اسلامی ایران نه منزوی است نه بی اعتبار، بلکه از احترام و مشروعیت بالایی هم در سطح بین‌المللی برخوردار است.

بنابراین غیرمنصفانه است که بگوییم سیاست خارجی ما ناموفق بوده، چرا که سه کشور در آفریقا یا دو کشور در اروپا و آمریکا قطع رابطه کرده‌اند. من این قطع روابط را هزینه ایستادگی بر مواضع می‌دانم.

*تحقق نگاه به شرق

* شما حدود دو سال است که عهده‌دار معاونت آسیا و اقیانوسیه هستید؛ مهمترین دستاوردهای این معاونت در دولت‌های نهم و دهم چه بود؟

عراقچی: مهمترین دستاورد این معاونت این بود که توانست سیاست دولت در نگاه به شرق را محقق کند. ما توجه سیاسی و اقتصادی خود را از کشورهای غربی به سمت شرق در آسیا معطوف کرده و توانستیم نیازهای کشور را برطرف کنیم. این موضوع در بحث تحریم به صورت بارز خود را نشان داد و کشورهای آسیایی نقش مهمی داشتند که ایران بتواند به تعاملات اقتصادی خود ادامه دهد و با تحریم‌های ناعادلانه مقابله کند.

*‌ فکر نمی‌کنید شرق فقط محدود به چین شد؟

عراقچی:‌ خیر؛ خریداران عمده نفت ما که چین یکی از آنهاست در آسیا قرار دارند. کره جنوبی، ژاپن، هند و برخی از مشتریان دیگر ما در آسیا هستند. مقصد صادراتی بسیاری از کالاهای دیگر ما هم آسیاست. از سوی دیگر منبع تأمین کالاهای مورد نیاز ما هم از کشورهای آسیایی است. نقل و انتقالات پولی عمدتا از طریق کشورهای آسیایی صورت می‌گیرد. البته با چین روابط مستحکم و گسترده‌ای داریم که ابعاد مختلف همکاری‌های اقتصادی را در برمی‌گیرد؛ ولی اینگونه نیست که همکاری‌های اقتصادی ما فقط موکول به چین باشد.

* به اعتقاد شما در همکاری‌های اقتصادی کفه ترازو به نفع چین نیست؟

عراقچی: خیر؛ اگر نفت را جدا کنیم شاید؛ ولی با توجه به فروش نفت به چین الان تراز تجاری به نفع ماست.

* اینکه عنوان می‌شود ما در قبال صدور نفت به چین و هند به جای دریافت پول اقدام به واردات کالا می‌کنیم تا چه میزان صحیح است؟

عراقچی: یکی از سیاست‌هایی که در طول چند سال گذشته در روابط تجاری به کار گرفتیم سیاست تهاتر بود و حذف نقش دلار و یورو. استفاده از ارز‌های محلی، تهاتر کالا و برخی ابتکارات دیگر سیاست‌‌هایی بود که در چند سال گذشته به کار گرفتیم و اتفاقا خیلی هم موفق بود.

اگر قرار است که ما نفت را صادر و کالاهایی را وارد کنیم با خیلی از کشورها به تفاهم رسیدیم که این موضوع را به صورت تهاتر متقابل انجام داده و نقش ارزهای خارجی را حذف کنیم که این برخی جاها خوب جواب داد. در بعضی کشورها هم توانستیم از ارزهای محلی با مکانیسم‌های خاص خود استفاده کنیم که هند یکی از این نمونه‌هاست. الان بخشی از درآمد نفتی خود را به روپیه هند دریافت می‌کنیم و البته مبالغ دریافتی هنوز به میزان وارداتی که از هند داشتیم نرسیده است.

با استفاده از این شیوه ها کالاهای اساسی مورد نیاز خود را از طرق مختلف وارد کردیم و اتفاقا طرف‌های تجاری ما نیز خیلی راضی هستند.

چندین بار از مقامات بانک مرکزی کشورهای آسیایی شنیده‌ام که هرگز فکر نمی‌کردند یک روز بتوان بدون دلار اقدام به تجارت کرد.

* با ترکیه اختلاف نظر داریم انکار هم نمی‌کنیم

* روابط تهران و آنکارا به خصوص متأثر از تحولات منطقه‌ای چندی است که گرم نیست، نظر شما در این زمینه چیست؟

عراقچی: ترکیه دوست و همسایه نزدیک ماست و روابط دو کشور بسیار عمیق و دیرینه است. البته با ترکیه پرونده‌های مختلفی در روابط داریم و در چند پرونده اختلاف نظر داریم که به سیاست‌های منطقه‌ای دو کشور مربوط می‌شود نه به روابط دوجانبه.

در روابط دوجانبه و همکاری‌های اقتصادی و بسیاری از پرونده‌هایی که بین ما و ترکیه وجود دارد همکاری‌های بسیار خوبی داریم و اتفاقا تلاش‌های دو دولت این بوده که این پرونده‌ها را از یکدیگر تفکیک کنیم. ما در مورد مصر، سوریه و عراق تا حدودی با ترکیه اختلاف نظر داریم و انکار هم نمی‌کنیم و خیلی صریح بیان می‌کنیم و در جلسات با آنها چالش داریم، ولی اجازه نمی‌دهیم این اختلاف‌ها در بقیه همکاری‌های ما تأثیر بگذارد و لذا همکاری‌ها در عرصه‌های دیگر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کماکان ادامه دارد.

* تأکید ایران و ترکیه بر گسترش حجم مبادلات تجاری 2 کشور به 30 میلیارد دلار بود. این قضیه تا چه حد عملیاتی شده است؟

عراقچی: روابط اقتصادی ما با چند کشور مثل ترکیه و هند در چند سال اخیر به صورت جهشی گسترش یافته است که ناشی از به کارگیری شیوه‌ها و سازوکارهای جدید و خلاقانه در همکاری‌های اقتصادی است. روابط ما با ترکیه هر سال رشد داشته و سال گذشته هم به رشد خود ادامه داد، ولی به آنچه که فکر می‌کردیم نرسید آن هم به دلیل مشکلات ناشی از تحریم است و به اختلافات دو کشور در بحث سوریه و مصر ارتباطی نداشت.

*روابط تهران و باکو گرفتار برخی سوء تفاهمات شده

* در این مدت روابط تهران و باکو نیز سرد بود. فکر می‌کنید علت این سردی روابط چه بود و چه اقداماتی را برای بهبود روابط انجام دادید؟

عراقچی: متاسفانه روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر گرفتار برخی از سوء تفاهمات شده و از این جهت صدمه خورده است.

آذربایجان کشور همسایه و دوست نزدیک ماست و ارتباطات و علائق تاریخی، فرهنگی، اعتقادی و زبانی بسیار نزدیکی بین دو کشور وجود دارد. ما به استقلال و تمامیت ارضی آذربایجان احترام می‌‌گذاریم. ما جزو اولین کشورهایی بودیم که استقلال این کشور را به رسمیت شناختیم.

برای رهبران آذربایجان احترام قائلیم و بر ضرورت پیشبرد روابط همه جانبه با این کشور تأکید داشته‌‌ایم. متأسفانه عواملی که طرف‌های ثالث در شکل‌گیری آنها دست داشتند تنش‌هایی را ایجاد کردند و سوء تفاهماتی بین دو طرف ایجاد شد. تلاش عمده ما با همکاری مقامات آذربایجان ظرف یک سال گذشته رفع تنش‌ها و سوء تفاهمات و ایجاد اعتماد متقابل بود که تا حدود زیادی نیز موفق بودیم.

در حال حاضر روند پیشرفت روابط در مسیر خوبی جریان دارد. البته اختلاف نظرها و مسائلی وجود دارد که طبیعی است؛ ولی آنچه اهمیت دارد این است که هر دو طرف اراده لازم را برای گفت‌وگو و رایزنی در مورد مسائل مورد اختلاف دارند.

در مراسم تحلیف رئیس جمهور کشورمان نیز رئیس مجلس جمهوری آذربایجان حضور داشت و این نشانگر توجه دولت آذربایجان به حفظ و ارتقای علائق دوستانه با ایران است.

* افتتاح سفارت در میانمار منتظر تأمین بودجه

* حدود دو سال پیش عنوان کردید که درصدد تأسیس سفارتخانه در میانمار و مغولستان هستید. چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟

عراقچی: در میانمار کار پیش رفته و مجوزهای لازم نیز توسط هیئت دولت صادر شده و منتظر تأمین بودجه هستیم تا اقدام به افتتاح سفارت در میانمار کنیم.

بحث تأسیس سفارتخانه در مغولستان در مراحل ابتدایی است که البته به نظر دولت جدید بستگی دارد.

* خط لوله صلح

* اخیرا اخباری درباره بروز اختلال در روند اجرای خط لوله صلح مطرح شد. آیا شما این اخبار را تأیید می‌کنید و کار به کجا رسیده است؟

عراقچی: قرارداد خط لوله بین ایران و پاکستان چند سال پیش امضا شد و طرفین متعهد به احداث این خط لوله در خاک خود شدند تا گاز ایران به پاکستان صادر شود. ما اقدام به لوله گذاری در قسمت مربوط به ایران کردیم ولی این کار بنا به دلایل مختلف در پاکستان انجام نشد. امسال توافق شد تا ما به دولت پاکستان کمک کنیم که این پروژه را در داخل خاک خود اجرایی کند و پیمانکاران ایرانی با سرمایه‌های دو طرف اقدام به لوله گذاری در قسمت پاکستان کنند.

این قرارداد تقریبا نهایی شده ولی برخی مذاکرات فنی در خصوص جزئیات آن هنوز ادامه دارد. دو طرف در مراسم نمادین اخیر در نقطه مرزی اراده خود را برای شکل‌گیری این همکاری نشان دادند.

* از تصمیم اندونزی برای توقف صدور ویزای فرودگاه استقبال نکردیم اما درکشان می‌کنیم

فارس‌: اخیرا سفیر اندونزی در تهران در اظهاراتی عنوان کرد که ایران در لیست سیاه این کشور قرار دارد و آماری درباره تعداد زندانیان ایرانی در زندان‌های این کشور ارائه کرد و دولت اندونزی نیز تصمیم گرفته از آخر ماه جاری (مرداد) اقدام به صدور ویزا در فرودگاه برای اتباع ایرانی نکند و ایرانیان برای دریافت ویزا باید به سفارتخانه اندونزی در تهران مراجعه کنند. نظر شما در این زمینه چیست؟

عراقچی: ظرف چند سال گذشته برای مقابله با پدیده قاچاق انسان با دولت‌های اندونزی و استرالیا در تماس مستمر بوده‌ایم. این پدیده باعث فریب بسیاری از جوانان شده و با مشکلات عدیده‌ای در اندونزی مواجه شده‌اند. این افراد با دریافت ویزای فرودگاهی وارد اندونزی می‌شوند و قاچاقچیان انسان این افراد را به امید واهیِ رسیدن به استرالیا سوار کشتی‌های فرسوده و چند برابر ظرفیت کرده و در میانه راه یا این افراد را رها می کنند یا دچار سانحه می‌شوند.

با دولت استرالیا و اندونزی رایزنی‌های کنسولی داشتیم که راه‌حلی در این زمینه پیدا شود. من از رسانه‌ها درخواست می‌کنم که به این موضوع بپردازند.

وظیفه نهادهای داخلی است که در این زمینه اقدام کنند. ما از دولت اندونزی خواسته‌ایم که با گروه‌های قاچاقچی مقابله شود، البته دولت استرالیا هم با دولت اندونزی در تماس نزدیک است و اخیراً برای مقابله با این پدیده توافقاتی با هم داشته‌اند. 

مدتی است که دولت استرالیا کشتی‌های پناهجویان را به جزایر دور افتاده در اقیانوس هدایت می‌کند. کمپ‌هایی در آنجا مستقر شده که فاقد کمترین امکانات لازم است و افرادی که به این جزایر فرستاده می‌شوند تقریباً به دست فراموشی سپرده می‌شوند. اخیرا تعدادی از اتباع ایرانی همراه با پناهجویان افغانی، سریلانکایی و… در جزیره نائورو اقدام به برپایی تظاهرات کردند. کمیساریای عالی پناهندگان بر این مسئله نظارت دارد و به دلیل فقدان امکانات لازم در این کمپ‌ها به دولت استرالیا معترض نیز شده است.

ما از تصمیم اندونزی برای توقف صدور ویزا در فرودگاه استقبال نکردیم، ولی درک می‌کنیم که چرا اقدام به چنین کاری کرده است. ما نمی‌توانیم به دولت اندونزی معترض شویم که چرا ایرانیان را به دلیل اقامت بیش از حد (overstay) دستگیر می‌کند، زیرا این براساس قوانین داخلی این کشور است.‌

در حال مذاکره با دولت اندونزی هستیم که حتی الامکان جریمه‌ها را کاهش دهند و تسهیلات بیشتری برای زندانیان فراهم کنند تا بتوانند به کشور بازگردند. آماده‌ایم برای هر یک از اینها که آماده بازگشت به کشور باشند بلافاصله برگه عبور صادر ‌کنیم، البته هزینه سفر و بلیط پرواز را خودشان یا خانواده‌هایشان باید تأمین کنند.

* از اسفند تا الان جابه‌جایی سفیر نداشتیم

* اخیرا با نزدیک شدن به فعالیت دولت جدید اخباری مطرح شد مبنی بر بازگشت تعدادی از سفرا، آیا این اخبار را تأیید می‌کنید؟

عراقچی: از اسفند سال گذشته تاکنون جابه جایی سفرا نداشتیم. در حال حاضر با جابه جایی مجموعه‌ای نزدیک به 40 سفر مواجهیم که مأموریت همه آنها پایان یافته است. تابستان معمولاً فصل نقل و انتقال سفرا است. اکنون بنا به یک روال اداری احکام خاتمه مأموریت سفرایی که بیش از 3 سال از مأموریتشان گذشته صادر شده است، اما درباره جانشینان آنها دولت جدید تصمیم خواهد گرفت.

* ولی چند سفیر ظرف چند ماه اخیر به مأموریت اعزام شدند؟

عراقچی: کسانی که اعزام شدند قبل از اسفند تصمیم گرفته شده بود که به مأموریت اعزام شوند و درگیر فرآیندهای اداری از جمله اخذ اگرمان از دولت پذیرنده بودند.

* به عنوان آخرین سؤالات اوقات فراغتتان را چگونه می‌گذرانید؟

عراقچی: اگر اوقات فراغتی داشته باشم با خانواده می‌گذرانم. در حال حاضر چند مقاله نیمه کاره و دو کتاب در دست تحریر دارم که به دلیل مشغله زیاد موفق به تکمیل آنها نشده‌ام. امیدوارم با آمدن وزیر جدید فرصتی برایم فراهم شود تا این کارها را به اتمام برسانم.

* غذای مورد علاقه سید عباس عراقچی چیست؟

عراقچی: همه غذاها را دوست دارم. وقتی که به ژاپن رفته بودم عنوان می‌کردم که محال است روزی بتوانم غذاهای ژاپنی از جمله ماهی خام، سوشی و… بخورم، ولی در طی مدت مأموریت در ان کشور به این غذاها عادت کردم و الان گاهی دلتنگ غذاهای ژاپنی می‌شوم!

* ورزش مورد علاقه شما؟

عراقچی: فوتبال. هم بازی کردن و هم به تماشای آن علاقه دارم.

* طرفدار تیم پرسپولیس هم که هستید.

عراقچی: به قول بچه‌ها قرمز رنگ عشقه!

گفت‌وگو از اکرم شریفی